Ülseratif kolit, kalın barsakların iç yüzeyini tutan inflamasyon gelişmesi sonrası hastalarda karın ağrısı, ishal ve kanlı ishalle giden bir hastalıktır.  Kadın ve erkeklerde yaklaşık eşit sıklıkta görülür. Genellikle 30-40 yaş hastalığı olmakla beraber erken ve geç yaşlarda da görülebilir.

Ülseratif kolit ile sıkça ortak anılan bir hastalık daha vardır, Crohn hastalığı. Bu iki hastalık klinik ve laboratuvar olarak sıkça karışabilir. En büyük ayırıcı nokta Crohn hastalığının yemek borusundan anüse kadar tüm gastrointestinal yolu tutabilmesidir. Ülseratif  kolit ise sadece kalın barsağı tutar, kalın barsağın sona yakın kısmı (rektum) dan başlar ve başlangıcına doğru ilerler. Tedavisi temel olarak medikaldir. Cerrahi mecbur olmadan düşünülmez.

Bugün için sebep net olarak bilinmemektedir. Herhangi bir enfeksiyon ajanı net olarak tesbit edilememiştir. Ve bulaşıcı değildir.

Hastalığın oluşumunda immün sistem (vücudumuzun savunma sistemi) normal daha abartılı ve süreğen (kronik) bir şekilde aktifleşmesi sonucu oluşur. Açık bir deyişle savunma sistemimiz kendi barsak dokumuza sanki o yabancı bir doku zannederek saldırır. Savunma sistemindeki bu kontrol eksikliği zaman içinde oluşabilmekte ve diğer benzer otoimmun hastalıklarla beraber görülebilmektedir. Hastalığa yatkınlıkta genetik bir tabanda vardır. Bu nedenle hastaların yakınlarında inflamatuar barsak hastalığı daha sık görülür.

Hastalarında görebileceğiniz yakınma ve bulgular şunlardır:

• Kanlı İshal, 
• Karın ağrısı
• Acil tuvalete sıkıştırma
• tenezm- makatta sızlama, kasılma hissi
• Batın distansiyonu
• gaz ve şişkinlik
• şiddetli vakalarda ateş, terleme , zayıflama
• Eklem ağrıları
• Sakroileit- Bel ağrısı
• Halsizlik, yorgunluk -demir eksikliği anemisi

Komplikasyonları genel olarak hastaların %10 unda görülür.

Toksik megakolon;

Akut yangının şiddetli olduğu dönemlerde gelişebilir. İnflamasyonun şiddeti ile barsak genişler ve duvar incelir. Hastada ateş, aşırı bitkinlik, anemi, şok tablosu olabilir. Damar içi ilaçlarla çabucak düzelme olmazsa gecikemeden cerrahi yapılmalıdır.

Ülseratif kolitte kanser riski artarmı?

Hastalarında sol barsak kısmı tutuldu ise 10-15 yıldan sonra, tüm barsak tutuldu ise 8 yıldan sonra kanser riski 10-20 kat artar. O yüzden bu sürelerden sonra barsaklar yıllık olarak kolonoskopla incelenmeli kanser öncesi değişiklikler tespit edilirse beklemeden ameliyat edilmelidir.

Artrit: 

Eklem iltihabı, bel ağrısı, sakroiliak eklem tutulumunda gelişecektir.

Eritema nodosum:

Daha çok bacak ön yüzde ağrılı küçük kızarık şişlikler olabilir.

Üveit, episiklerit:

Ağrılı ve kızarık göz lezyonları olabilir. Görmede kalıcı hasarlar yapabilir.

Primer sclerozan kolanjit:

Hastalarda safra yollarında büzüşme ve daralmalarla gidebilen safra akışını bozarak ileri dönemde karaciğere zara veren karaciğer nakline kadar giden sorunlar oluşturabilen bir durumdur.

Laboratuvar testleri

Hastalığın tanısı öncelikle karın ağrısı, kanlı ishal olan kişilerde düşünülmelidir.

Gaitada testleri

Bazı bakteriler için ve amip (parazit) için inceleme yapılmalıdır. Zira shigella gibi bazı bakteriler ve entaemoba histolitika gibi parazitler ülseratif kolite benzer tablo oluşturabilir. Hafif vakalarda ve sade ishal vakalarında fekal kalprotektin irritabl barsak sendromundan ayırmada faydalı olabilmektedir.

Kan testleri

Anemi, beyaz küre yüksekliği tam kan sayımı testi ile görülebilir. CRP ve sedimantasyon yüksekliği hastalığın aktif döndemde olduğunu gösterir. Anemi (Hemoglobin düşüklüğü-kansızlık) kanamadan dolayı olur. Beyaz küre ve sedimantayon yüksekliği yangı (iltihap-inflamasyon) olayının şiddetini yansıtır. p-ANCA serolojik test crohn hastalığı  ile ayırıcı tanıda işe yarayabilir. p-ANCA pozitif ve ASCA Ig G ve ASCA Ig A negatif iseler bu tablo hastada ülseratif kolit olduğunu destekler.

Radyolojik bulgular

Bariumlu barsak grafisi, barsaklara maktadan ilaçlı sıvı (baryum) verilerek çekilen barsak filmleridir. Tutulum bölgesini ve ülserleri gösterebilir. Ancak mikroskopik tanı için parça alma işlemi bunda olamadığından daha az değerlidir.

Endoskopik bulgular

Kolonoskopi: Esas tanı barsak yüzeyinin kolonoskopi ile incelenmesi ve biyopsi alındıktan sonra patolojik olarak (mikroskop altında incelenmesi) ile konur. Kolonoskop ile aynı zamanda tutulum olan bölgenin uzunluğu da anlaşılacaktır.

İnce bağırsak biyopsisinde villöz atrofi yapan diğer hastalıklar

• • tropikal sprue
  • kollojenöz sprue (refractory state, 50% respond to steroids)
  • otoimmun enteropati
  • AIDS enteropatisi
  • şiddetli malnutrisyon
  • gıda protein hipersensitivitesi
  • Whipple hastalığı
  • Crohn hastalığı
  • hipogamaglobulinemi
  • abetalipoproteinemi
  • intestinal lemfoma
  • intestinal tuberküloz
  • ince barsak bakteri aşırı çoğalması
  • ince barask iskemisi
  • eozinofilik gastroenterit
  • enfeksiyöz enterit
  • giardiaziz
  • parasitic infestaxyon
  • graft-versus-host hastalığı
  • ilaç bağımlı enteropati (örn. olmesartan)
• allergik enterokolit (süt proteinine allerji, soya ve pirinç allerjisi)
• diğer nütrisyonel eksiklik sebepleri
  • laktoz intoleransı
  • fruktoz intoleransı
  • tropical sprue
  • pancreatik yetmezlik
  • Crohn disease
  • pernisiyöz anemi
• enfeksiyöz gastroenterit
• mikroskopik kolit

Genel Öneriler

Hastalarda barsak florasını düzgün tutumak ve korumak için probiyoitk ve prebiyotik içerikli fıdaladr ve yoğurt ürünleri kullanılabilir. Yoğudu tolere edemeyenler bunu hap ve toz olarakda dğer yiyeceklere katacak şekilde alabilirler.

Asipin türevler ve diğer NSAİD ağrı kesiciler ülseratif kolit hastalığını azdırabilmektedirler.

Kolalı içecekler ve alkol ben kendi hastalarımda önermiyorum.

Ülseratif Kolit İlaç tedavisi

İlaç tedavisinde hedeflerimiz şunlardır

• Hastalığı yatıştırmak (remisyonu sağlamak)
• İyilik halini sürdürmek – idame tedavisi
• İlaçların yan etkilerini kontrol altında tutmak
• Hayat kalitesini artırmaktır.

Tedavide kullanılan ilaç grupları

anti-inflamatuar ilaçlar

• 5-ASA preparatları
  • Asacol – eudragit- s kaplı ajan.
  • pentasa
  • salofalk
  • salozopyrin EN-tab
• Steroidler– lavman veya ağızdan

İmmun düzenleyici (immun modülator) ilaçlar

• Azothiopurin
• 6- mercaptopurin
• Siklosporin
• Metotreksat

Biyolojik ajanlar

• infiliximab
• adalilumab
• vedoluzimab

Bu ilaçlar genellikle subkutan veya intravenöz enjeksiyon şeklinde kullanılan ajanlardır.

Ülseratif kolit Cerrahi tedavi

Cerrahi tedavi mecbur olmadan yapılmaması gerekir. Şu durumlarda cerrahi endikasyon doğar.

• Medikal tedaviye yanıt vermeyen aktif kolit hastaları
• Kolon kanseri gelişimi
• Tedaviye cevap vermeyen toksik megacolon
• Tedaviye cevap vermeyen kronik amip infestasyonun varlığı

Ülseratif kolit hastaları gebe kalmasında mahsur varmıdır?

Ülseratif kolitin seyirin gebeliğin oluştuğu andaki aktiviteye bağlı olduğu kabul edilir. Yani gebelik oluştuğunda aktivasyon var ise hastalık aktif olarak devam edecektir. Hastalık remisyonda ise gebelik boyunca sakin olarak devam edecektir kabul edilir. Dolayısıyla gebelik planlı ise hamile kalma döneminde hastalığın remisyonda olmasını sağlamaya çalışmak uygun olacaktır.

Ülseratif kolit ve gebelikte kullanılan ilaçlar

Ülseratif kolit ilaçlarının birçoğu gebelikte ve emzirme de güvenle kullanılabilir. Güvenli olarak kullanılabilecek veya Kullanıma devam edilebilecek olan ilaçlar şunlardır :

• metronidazol – Kategori B
• 5-ASA preparatları – Asacol deki katkı maddesinden dolayı önerilmez aynı içerikli diğer ilaçlarda sorun yoktur. 
• azotyopurin
• siklosporin 
• biyolojik ajanlar – bazı ilaçlarda doğum sonrası canlı aşağıda dikkat etmek gerekir.  
• kortikosteroidler-  Belli bir dozu aşmamak  kaydıyla ve mümkünse 12 haftadan sonra kullanılması önerilir.

Güvensiz olanlar:

• metotreksat
• rifaksimin  

Ülseratif kolit olan gebe hastalarda, gebelik planlayanlarda ve emzirenlerde ilaç tedavisinin detaylı anlatımını ” Ülseratif kolit ilaçlarının gebelikte ve emzirmede kullanımı ” yazımızda okuyabilirsiniz.